СОЁЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Юуны өмнө бид соёлын олон янз байдлын талаар судлахын тулд соёл гэдэг нэр томьёог бүрэн ойлгох нь зүй. Соёл гэдэг үг нь үндэслэх, ургадаг, бясалгах, хүмүүжүүлэх гэсэн утгатай. Үгийн гарал зүйн хувьд өсөлтийг дэмжих утга бүхий хэд хэдэн хамааралтай үгсийг хамарч байна.

Соёл хэмээх ухагдахуун нь өргөн хүрээний асуудал бөгөөд шинжлэх ухааны салбар бүр өөр өөрийн өнцгөөс тодорхойлсон байдаг. Соёл судлаач Б.Сумъяа (Сумъяа, 2001) “Соёл гэдэг байгаль орчин, нийгэм-түүхийн тодорхой нөхцөлд хүний өөрийнх нь боловсрон хөгжиж буй хэр хэмжээ, хүний ухамсартай үйл ажиллагаагаар дамжин материаллаг болон оюунлаг үнэт зүйлсэд шингэсэн, шингэж буй оюун ухаан, авьяас билиг, ур чадвар, итгэл бишрэл, зан суртахууны болон гоо сайхны төсөөлөл, эрмэлзэл, эрхэмлэл, тэдгээр үнэт зүйлсийг бүтээх, өвлөн уламжлах, дэлгэрүүлэх, эзэмшин ашиглах арга хэлбэр, хэрэгслийн тогтолцоо мөн” гэж тайлбарлажээ. Харин ЮНЕСКО-ийн тунхаглалд (UNESCO, 2002) “Соёл гэдэг нь нийгмийн ухаан бодол, оюун санаа, сэтгэлийн хөдөлгөөний онцлог шинжүүдийн цогцлол мөн бөгөөд зөвхөн төрөл бүрийн урлаг төдийгүй, аж төрөх ёс, хүний оршин амьдрахуйн үндсэн ёс журам, үнэт зүйлс, уламжлал, итгэл бишрэлийн тогтолцоог өөртөө багтаадаг” гэжээ.
Соёл гэж хүний байнгын, идэвхтэй, чөлөөт үйл ажиллагааны үр дүнд бий болж уламжлагдаж байдаг хэм хэмжээ, итгэл үнэмшил, бэлгэ тэмдэг, үнэт зүйлсийн цогц, хүний хөгжсөн түвшин юм. Өөрөөр хэлбэл соёл нь хүний ололт амжилтын цогцол юм. Нөгөө талаас соёл бол биднийг төлөвшүүлдэг зүйл юм. Энэ нь бидний өвөрмөц байдлыг бий болгож зан үйлд нөлөөлдөг. Энэ оршихуйн арга зам нь нэг үеэс нөгөө үед уламжлагдаж буй нийтлэг хэл, итгэл үнэмшил, үнэт зүйл, хэм хэмжээ, зан үйл зэргийг хэлнэ. Ямар ч соёлыг нэгийг нь нөгөөтэй харьцуулан илүү эсвэл дутуу сайн, муу гэж үнэлэх боломжгүй.
 

СОЁЛЫН ОЛОН ЯНЗ БАЙДАЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?

Хэл яриа, хувцаслалт, уламжлал гэх мэт соёлын мэдэгдэхүйц ялгаанаас гадна нийгэм, өөрсдийгөө зохион байгуулах арга зам, тэдний нийтлэг үнэт зүйл, хэм хэмжээ, нийгэмтэй харилцах арга барилд ихээхэн ялгаатай байдаг. Соёлын олон янз байдлыг хэмжихэд хэцүү боловч тухайн бүс нутаг эсвэл дэлхийн хэмжээнд ярьдаг хэлний тоог бодит үзүүлэлт гэж үздэг.

Шигтгээ 1.

Хэлний асуудал

Өнөөдөр дэлхий дээрх хүмүүс 7000 гаруй хэлээр ярьж байна. Тэдгээр  хэлний 96 хувиар нь нийт хүн амын 4 орчим хувь нь ярьдаг байна. Дэлхийн нийт хэлний 3 орчим хувь нь европт бий бол хамгийн олон хэл байх бүс нутагт Зүүн өмнөд Ази, Энэтхэг, Африк болон Өмнөд америк багтана.

ЮНЕСКО-ийн мэдээлснээр дэлхийн хамгийн их ярьдаг хэлүүд нь Хятад, Англи, Испани, Хинди, Орос, Араб, Португал, Бенгал, Франц, Герман хэл юм. Даяаршил түүний нөлөөгөөр дэлхийн олон хэл мөхөх аюулд орж байна. ЮНЕСКО мөхөх эрсдэлтэй 2500 хэлийг тогтоосон байдаг. Дэлхий даяар 1.5 тэрбум гаруй хүн англи хэлээр харилцдаг гэсэн тооцоо бий. 2015 онд дэлхийн 195 орны 67 нь "албан ёсны статустай" англи хэлийг үндсэн хэлээр эзэмшиж байна. Түүнчлэн 27 оронд англи хэл нь хоёрдогч “албан ёсны” хэл болсон байна.

Соёлын олон янз байдал нь хүн төрөлхтний янз бүрийн бүлгүүдийн соёлын ялгааг хүлээн зөвшөөрч, хууль ёсны болгодог зарчим бөгөөд нэг газар зүйн орон зайд өөр өөр соёлын оршин тогтнох, зэрэгцэн орших, харилцан үйлчлэлийг бий болгодог.

Соёлын олон янз байдлын тусламжтайгаар хүн, улс орон, бүс нутгийн онцлог шинж чанартай өөр өөр соёлын илэрхийллийг үнэлэх боломжтой бөгөөд энэ нь янз бүрийн хүчин зүйлийн нөлөөгөөр өөр нутаг дэвсгэрээс ирсэн соёлын илэрхийлэлд нөлөөлж, өөрчлөгдсөн байдаг.

Шигтгээ 2.

Дэвид Кристалын судалгаагаар дунджаар хоёр долоо хоног тутам нэг хэлийг хэрэглэхээ больж буйг харуулжээ. Энэ хандлагаараа үргэлжилбэл 2100 он гэхэд одоо хэрэглэгдэж байгаа хэлний 90 гаруй хувь нь устах болно гэж тооцоолжээ. Хүн амын хэт өсөлт, цагаачлал, империализм нь энэхүү бууралтын шалтгаан болж байна.

Соёлын олон янз байдлын тухай ойлголт нь өөр өөр хэл, угсаатны бүлэг, шашин шүтлэг, уран сайхны илэрхийлэл, үнэт зүйлс, гастрономи, ертөнцийг үзэх үзэл гэх мэт соёлын өвөрмөц байдал, соёл хоорондын болон олон янз байдлын утгатай нягт холбоотой юм.Соёлын олон янз байдлыг ЮНЕСКО маш үнэ цэнэтэй соёлын өв гэж үздэг бөгөөд 2001 онд түүний талаарх ЮНЕСКО-ийн бүх нийтийн тунхаглалыг үндэслэн гаргасан. Энэ нь үндэсний болон олон улсын соёлын арга хэмжээнүүдийг бий болгох боломжийг өргөжүүлсэн юм.

Дээрх тунхаглалын дараа 5 дугаар сарын 21-ний өдрийг ЮНЕСКО-оос соёлын олон янз байдлын дэлхийн өдөр болгон зарласан.

Соёлын олон янз байдал нь өөр өөр соёл иргэншилтэй тулгарах, бүр алга болоход хувь нэмэр оруулсан түүх, улс төр, нийгэм, эдийн засаг, технологийн янз бүрийн үйл явцын үр дагавар юм. Соёлын олон янз байдал бий болох вий гэсэн айдсын дотроос цөөнхийн бүлгүүдийн соёлын онцлог шинж чанар давамгайлж буй хүмүүсийн хувьд алдагдсан нэгэн төрлийн соёлын боломжит тохиргоог онцолж болно.

СОЁЛЫН ОЛОН ЯНЗ БАЙДЛЫН ШАЛТГААН ЮУ ВЭ?
Соёлын олон янз байдал нь янз бүрийн гарал үүсэлтэй хүмүүстэй тулгарч байсан шинэ нутаг дэвсгэрийг эзлэн түрэмгийлэх, тулаан хийх, байлдан дагуулах үйл явцаас үүдэлтэй юм. Өнөөдөр соёлын олон янз байдал нь хаа сайгүй байдаг бөгөөд шинэ мэдлэгийг хөгжүүлэх боломжийг олгодог.

Шигтгээ 3.
Олон янз байдлаас бид бүгд энэ ертөнцийг хэрхэн хамтдаа даван туулах тухай олж мэдэх ёстой. Jacqueline Woodson, Writer
Соёлын олон янз байдал зэрэгцэн оршдог орнуудын жишээ бол Австрали, Хятад, Бразил, АНУ, Мексик гэх мэт улсууд юм.

Шигтгээ 4.
Соёлын олон янз байдал

Соёлын олон янз байдал нь соёлын олон янз үзэлтэй адил утгатай өөр өөр соёлтой хамтран ажилладаг бүлгүүдээс бүрддэг. Бидний олон янз байдал бидний хүч юм. Бүгд адилхан байсан бол ямар уйтгартай, ямар утгагүй амьдрал байх байсан бол... Angelina Jolie, Actress and Humanitarian

Ерөнхийдөө нийгэм, соёлын олон янз байдлыг уугуул хүн амтай хамт амьдардаг цөөн тооны цөөнх оршин суудаг улс, нутаг дэвсгэрт ашигладаг. Ийм байдлаар хэл шинжлэл, шашин, соёл, гастрономийн болон бусад төрлийн солилцоо нэг нийгмийн хүрээнд явагддаг байна.

ОЛОН СОЁЛЫН ОРШИН ТОГТНОЛ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Нийгэм соёлын олон янз байдлыг ярихын тулд хамгийн эхний шинж чанар нь нэг орон зайд хамтдаа дор хаяж хоёр өөр соёл оршин тогтнох явдал юм. Энэ зэрэгцэн оршихуй нь янз бүрийн хэлбэрээр тохиолдож болно. Тиймээс зарим газарт хүн амын дийлэнх нь, мөн нийгмийн шинж чанар нь тэс өөр бусад жижиг бүлгүүдийн хуваалцдаг соёл зонхилж байна. Тухайлбал, барууны хүн амын дийлэнх нь Америкийн уугуул америкчууд эсвэл дэлхийн бусад хэсгээс ирсэн цагаачдын хамт амьдардаг АНУ-ын тохиолдол байж болно.

АНУ-ын гарал үүсэл, зарим шинж чанарууд хоёулаа дэлхийн хамгийн олон соёл, соёл иргэншлийн нэг болсон. Түүхээс харахад дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн цагаачид энэ нутагт шинэ амьдрал эхлүүлэхээр шийдсэн. Газар зүйн хувьд өргөн цар хүрээтэй, зан заншлын олон янз байдал нь оршин суугчдын дунд олон янзын ялгаатай динамик шинжтэй болгодог. Cоёлын зайлшгүй шаардлагатай өвөрмөц шинж чанар нь олон янз байдалд олон соёлыг бий болгожээ.

Шигтгээ 5.
Соёлын түрэмгийлэл (cultural imperialism):
Зөвхөн монголчууд төдийгүй дэлхий даяараа нэн эртнээс суурьшихаас илүү нүүдэллэж, амьдралын төлөө явсан нь саяхан. Гэтэл одоо нүүдэлчид гэж нэрлэхээр хуруунд багтах цөөн угсаатан үлджээ. ХХ зууны эхэн үед Монголчуудын ирээдүйн талаар Бельгийн католик шашны лам Леон Ван Дайкийн суурин соёлд идэгдэж дуусна гэсэн зөгнөл байв. Суурин соёл өөрийн давуу талаараа бусад соёлоо уусгах бөгөөд дэлхий дээр өнөөг хүртэл суурин соёлоос зугтсан ард түмэн гэж үгүй. Эрдэмтэн Л.Түдэв “Энэ бүхэнд зохицох ганц арга зам нь нүүдэл, суурин 2 иргэншлийг зүй зохистой хослуулсан нөхцөл байдлыг бүрдүүлэх төрийн үзэл баримтлал бий болгож, урт удаан хугацаанд цогцоор нь хэрэгжүүлэх бодлого юм. Өөрөөр хэлбэл хоймсон соёл иргэншлийн (бицивилизация) бодлогыг монголын хүн бүрийн дотор ухаанд бойжуулж, буйлуулах хэрэгтэй юм” (Түдэв, 2010) гэж дүгнэжээ.

Ер нь соёлын олон янз байдал гэдэг нь нэг орон зайд өөр өөр соёлын солилцоо, харилцан үйлчлэл бөгөөд эдгээр илрэлийг нийгэм хүлээн авахыг хэлнэ. Энэхүү үзэл баримтлал нь маш чухал болсон бөгөөд 2001 оноос хойш үүнийг ЮНЕСКО хүн төрөлхтний нийтлэг өв гэж үзэх болжээ.

Соёлын олон янз байдал нь харь зүйлийг хүлээн зөвшөөрөх, нэг орон зайд амьдардаг өөр өөр хүмүүс бүлгийн хооронд хүндэтгэл, хүлээцтэй байдал, харилцан ойлголцол, зэрэгцэн орших зэрэг мэдлэг, үнэт зүйлсийн солилцоог дэмжих нөхцөл болжээ. Нэг бүлгээс нөгөө бүлгийн хооронд үүсэх ялгаа нь соёлын олон янз байдлын үр дагавар гэнэ.

Домог, хэл, шашин шүтлэг болон бусад онцлог шинж чанарууд цаг хугацаа өнгөрөх тусам бусад хүчирхэг соёл иргэншлийг сурталчлах замаар алдагдахаас урьдчилан сэргийлэх мэдлэгийг хадгалах хэрэгтэй болдог. Ийм  хадгалалт илүү байх тусам сайн амьжиргаа бүхий соёлын олон янз байдал бий болно гэж үздэг байх юм.

Соёлын олон янз байдлын хүрээнд нэг нийгэм эсвэл соёлд нөгөөгөөсөө илүү давуу эрх олгохоос зайлсхийх хэрэгтэй болдог аж. Улмаар өөр өөр соёлууд зэрэгцэн оршиж, харилцан яриа, харилцаа холбоо, илэрхийллээ хүндэтгэдэг.

Улс үндэстэн, газар зүйн орон зайг бий болгохдоо урлаг, гастрономи, хөгжим, спорт болон хүн амын аль ч соёлын талбарт тусгагдсан үнэт зүйлс, бодол санаа, итгэл үнэмшлийг баримжаа болгодог. Энэ хүрээнд газар зүйн орон зайд тодорхой өргөжсөн соёлын таних тэмдэг нь бусад урсгал, илрэлтэй шууд харьцаж байх үед соёлын олон янз байдал бий болгоно.

Мексик бол соёлын олон янз байдал бүхий улсуудын нэг юм. Энэхүү үндэстэн нь уугуул өв уламжлал, түүхэн дэх янз бүрийн чухал мөчид хүлээн авсан Европын нөлөөгөөр маш их соёлжсон нийгэмтэй гэдгээрээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн  байх юм. Түүний гарал үүсэл нь Ацтекийн эзэнт гүрнээс улбаатай бөгөөд цаг хугацаа өнгөрөх тусам энэ улс орчин үежиж, Европ, Хойд Америк зэрэг орчин үеийн соёлын бусад элементүүдийг олж авчээ.

Шигтгээ 6.
Мультикултурализмд тулгарах асуудал
Бүх нийгэм өөр өөр нөлөө, харилцан үйлдэл, солилцоонд оршиж байдаг ба даяаршлын үйл явц өрнөх тусам илүү нарийн төвөгтэй байдалд орж байна. Соёлын бие даасан байдлын эрхийг зөрчсөн тодорхой зорилго бүхий бодлого л явуулаагүй юм бол соёлын хувьд зөвхөн нэг төрлийн нийгэм гэж байдаггүй. Харамсалтай нь үй олноор нь хоморголон устгах, омог отгоор нь хүйс тэмтрэх, нийгмийн гадуурхлын бусад олон хэлбэрийг явуулах эсвэл янз бүрийн бүлэг байгуулах зэрэг оролдлого хүн төрөлхтний түүхэнд байсаар ирсэн. Зөрчилдөөн мөргөлдөөнийг улам хурцатгахад соёлын онцлогийг ашиглах нь олонтаа. 2002 онд Энэтхэгийн Гужарат мужид болсон хэдэн зуун хүнийг үхэлд хүргэсэн шашин хоорондын үймээн самуун, мөн 2007 онд Өмнөд Африк дахь Зимбабвейн дүрвэгчдийн хооронд үүссэн омог хоорондын сөргөлдөөн зэргийг нэрлэж болох юм.

“Соёл нь цаг хугацаа, орон зайд янз бүрийн хэлбэртэй. Энэхүү олон янз байдал нь эргээд хүн төрөлхтнийг бүрдүүлдэг бүлэг, нийгмийг тодорхойлдог. Соёлын олон янз байдлын мөн чанар нь янз бүрийн өвөрмөц олон шинж чанараар илэрдэг” гэж ЮНЕСКО-ийн түгээмэл тунхаглалд дурджээ. Энэхүү түгээмэл тунхаглалыг үндэслэн жил бүрийн 5 дугаар сарын 21-ний өдрийг ЮНЕСКО-оос “Дэлхийн яриа хэлцэл ба хөгжлийн соёлын олон янз байдлын өдөр”  хэмээн тэмдэглэх болжээ.

Бүс нутгийн илэрхийлэл, итгэл үнэмшил, уламжлал, онцлог шинж чанарт үндэслэн байгуулагдсан цогц соёл өвөрмөц шинж чанарын үр дүнд хүмүүс өөрсдийгөө янз бүрээр илэрхийлдэг. Бүлэг тус бүрийн соёлын онцлог шинж чанарын харилцан хамаарлын үр дүнд соёлын олон янз байдал нь янз бүрийн үндэс, нөлөөнд автсан хүмүүсийн нэгдэл, харилцан нөхөх элемент болдог. Соёлын олон байдал янз бүрийн соёлын уулзварууд нь түүх, улс төр, нийгэм, эдийн засаг, технологийн янз бүрийн үйл явцын үр дагавар байдаг. Түүний үр дүнд зарим соёл алга болсон тохиолдол байдаг.

Соёлын олон янз байдал нь даяаршлын ачаар өнөөгийн орчин үеийн ертөнцийн чухал элемент болжээ. Даяаршил нь улс орнуудын хооронд хүмүүс, бараа бүтээгдэхүүн, бодол санааны хөдөлгөөн бөгөөд эдийн засаг, технологи, хэвлэл мэдээлэл, нийгэм, соёлын практикт гарсан өөрчлөлтийн ерөнхий нэр томьёо юм. Даяаршил үндэсний хил хязгаарыг давж, дэлхийн өнцөг булан бүрд байгаа хүмүүст нөлөөлж байна. Энэхүү үзэл баримтлал нь эдийн засаг, улс төр, хүмүүнлэгийн болон манай нийгмийн бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн гол хэсэг болсон. Даяаршилд нийцүүлэн эдгээр ойлголтууд өөрчлөгдөхийн хэрээр даяаршлын сорилт, үр өгөөж улам бүр тодрох болно. Бид үндэс угсаа, шашин шүтлэг, гарал үүсэл олон янзын хүмүүстэй нийгэмшиж, амьдарч, ажиллаж байхдаа аль хэдийнээ өөр өөр газар дасан зохицож байна. Үүний зэрэгцээ бид дэлхийн аль ч өнцөг булан бүрээс мэдээлэл, бараа бүтээгдэхүүн, үзвэр үйлчилгээ авах боломжтой болж, гадаадад шилжих, ажиллах, аялах боломж нэмэгдэж байна.

Даяаршлыг шүүмжлэгчид даяаршлыг соёлын олон янз байдалд сөргөөр нөлөөлж, эцэстээ барууны эдийн засаг, улс төрийн хувьд хүчирхэг орнуудын соёл давамгайлж, орон нутгийн соёлд хүчтэй нөлөөлж, баруунжуулахад хүргэнэ гэж үздэг. Нэг талаас даяаршил нь олон улсын хамтын нийгэмлэгтэй харилцах харилцааг нэмэгдүүлж байгаа боловч нөгөө талаас соёлын зан үйл алдагдах эсвэл бусад соёлтой холилдон өөрчлөгдөхөд хүргэж байна. Ийм байдлаар өнөөгийн соёл эрсдэлд орж байгаа юм. Шилжилт хөдөлгөөн нь хүн амын өсөлтөд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тухайлбал, хэрэв олон улсын цагаачлал байхгүй бол Европын хүн ам тоо буурсан үзүүлэлттэй харагдана. Ийм шилжилт хөдөлгөөн нь өндөр ур чадвартай ажилчдын шилжин суурьших, эх орноо ажиллах хүчингүй болгох зэрэг сөрөг үр дагавартай. Цагаачид нь дэлхийн хүн амын ердөө 3 хувийг эзэлдэг хэдий ч цөөн тооны улс орнууд руу шилжин суурших хандлагатай байдаг ба тэд суурьшсан улс орныхоо хүн амын ихэнх хэсгийг бүрдүүлэхэд хүрч болзошгүй юм. Цагаачид амьдарч буй нийгэмдээ бизнес эрхлэлт, шинэ хэтийн төлөвийг бий болгодог хэдий ч нөгөө талаас сул талуудтай байдаг. Цагаачид хүлээн авагч орны цагаачлалын бодлого, ажил, боловсрол дутмаг, хэлний бэрхшээл зэрэг янз бүрийн шалтгааны улмаас шинэ нийгэмд үр дүнтэй оролцож чадахгүй байгаа тохиолдолд цагаачдын нийгэмлэг болон тэднийг хүлээн авч буй улс оронд бэрхшээл гардаг. Эдгээр сорилт нь цагаачлалыг улс төржсөн зөрчилдөөнтэй мэтгэлцээний халуун сэдэв болгодог

Соёлын олон янз байдлыг судлах өөр нэг арга хэрэгсэл бол үнэт зүйл хандлагын талаар мэдэх асуудал юм. Жишээ нь Европчуудын үнэт зүйл, хандлагын талаар олж мэдэхийн тулд есөн жил тутамд давтан явуулдаг (1978 онд эхэлсэн) Европын үнэт зүйлсийн судалгаа (EVS) байдаг. Европын үнэт зүйлсийн судалгаа нь нийгмийн шинжлэх ухааны эрдэмтдийн албан бус холбооноос хийсэн, үндэстэн дамнасан урт хугацааны эмпирик судалгаа юм. Тэгвэл Монголчуудын соёлын олон янз байдлыг мэдэхийн тулд үнэт зүйлийг мэдэх хэрэгцээ гарч байна. Хэл, соёл, түүх, гарал угсаа өөр өөр улсын иргэд боловч тэдний хувцаслалт, бие авч явах байдал, харилцан бие биенээ ойлгох чадвар нь нэг түвшинд очсон бөгөөд соёлын маш хүчтэй даяаршил явагдаж байна.

Шигтгээ 7.
Дэлхий даяар 100 гаруй оронд 36 000 орчим McDonalds ресторан байдаг. Нэг ёсондоо McDonalds барууны хэрэглээний үзлийг дэлхийн өнцөг булан бүрд дэлгэрүүлж, орон нутгийн соёлын зарим хэсгийг эзлэн тэдний хоолны соёлыг түргэн хоолоор сольж байна.

Соёлын даяаршил нь эерэг сөрөг нөлөөг бидэнд үзүүлж байна. Эерэг нөлөө нь соёлын солилцоо явагдах замаар хамтдаа хөгжих, ойлголцох, шинэ танил, найз нөхөдтэй болох, түгээмэл, ардчилал, хүний эрхийн үнэт зүйлс дээр тулгуурласан соёл тархаж байна. Хүмүүс илүү ардчилсан, хүмүүнлэг үзэлтэй болж, хүн төрөлхтний нийтлэг үнэт зүйлсийг хүлээн зөвшөөрдөг болж, энэ нь энх тайвнаар зэрэгцэн орших үндсийг бүрдүүлнэ. Хүмүүс илүү чөлөөтэйгээр бие биетэйгээ санаа бодлоо хуваалцах, харилцан тусалж дэмжих нөхцөл бололцоог бий болгож байна.

Сөрөг нөлөөний тухайд үндэсний уламжлалт соёл алдагдах, хэт үндэсний үзэл сэргэх, том нөлөө бүхий соёлын нөлөө, дарамт, тархины дайжил (brain drains) багтана. Тухайлбал, ядуу буурай орон чадварлаг, мэргэшсэн боловсон хүчин өндөр хөгжилтэй орнууд руу шилжих үйл явц явагдаж байна. Том компаниуд буурай хөгжилтэй хямд ажиллах хүчнийг ашиглан оёдлын үйлдвэрүүдийг олноор байгуулж асар их ашиг олох болсон. Бидний мэдэх Nike, Reebok зэрэг брэндүүд ийм байдлаар үйл ажиллагаа явуулдаг. Даяаршил нь байгаль орчны бохирдол, ашигт малтмалын эмх замбараагүй олборлолт, хүн амын хэт өсөлт, хүнсний дутагдал, ДОХ, сүрьеэ, тахал зэрэг даяаршлын нөлөөтэй өвчин, хууль бус зэвсэг, хар тамхины наймаа, хүний наймаа улам бүр газар авахад нөлөөлж байна.

Үндэсний соёл уламжлалд соёлын даяаршлын нөлөө сүүлийн жилүүдэд улам нэмэгдэж байна. Үндэсний соёл урьдын адил өдөр тутмын амьдралд хүчтэй нөлөөтэй хэвээр байна. КFС, Бургер кинг идэж, кола, пепси ууж, Nike брэндийн пүүз, америк жинс өмсөж, холливудын хит кино байнга үзсэнээр шууд дэлхийн иргэн болж дэлхийн соёлын төлөөлөгч болохгүй. Гаднах өөрчлөлт нь дотоод хувь хүнийг 100 хувь илэрхийлэхгүй. Дижитал шилжилт эрчимтэй явагдаж байгаа ч энэ нь бүх дэлхийн нэгдмэл соёлыг бий болгохгүй.

Эцэст нь дүгнэж хэлбэл бидний гадаад төрх, хувцаслалт, хоорондоо харилцаж буй харилцаа өөрчлөгдөж байгаа хэдий ч дотоод соёлын суурь шинжүүд өөрчлөлтөд хараахан орж эхлээгүй байна. Бидний өдөр тутмын амьдрал улам бүр «хэрэглэгчдэд ээлтэй» (user friendly) болж дижитал шилжилт эрчимтэй явагдаж байна. Гэвч дэлхийн даярашил бий болгоход технологийн ололт дангаар хангалтгүй. Даяаршлын үр шимийг хүргэх хүсэлтэй хүмүүс хаа сайгүй байгаа хэдий ч тэд өөрсдийн соёлын онцлогийг алдахыг бас хүсэхгүй байна.